بازتوانی شناختی چیست ؟

با ظهور علوم شناختی و گسترش پژوهش در حوزه مغز مشخص شد که مغز یک سیستم انعطاف پذیر و قابل ترمیم است . بازتوانی شناختی شامل ارائه ی فعالیت های درمانی متعددی است که هدف آن تقویت یا تثبیت الگوی های رفتاری پیشین یا تثبیت الگوهای رفتاری جدید جهت ترمیم یا تقویت عملکردهای شناختی است . در توانبخشی شناختی دو رویکرد عمده وجود دارد . رویکرد جبرانی و رویکرد ترمیمی.

برای افراد مبتلا به آسیب مغزی و خانواده های آنها، مشکلات شناختی ممکن است بزرگترین مانع برای بازگشت به زندگی عادی باشد. این مشکلات شامل حافظه، توجه، رفتار اجتماعی، قضاوت های صحیح ، برنامه ریزی و انجام اقدامات و تصمیم گیری ها برای آینده است

مشکلات شناختی بر توانایی فرد برای مراقبت از خود، رفتارهای اجتماعی، کامل کردن وظایفی که به عهده دارند و یا تعامل با افراد تاثیر می گذارند.  و آنها را در معرض خطر عدم موفقیت در کار، مدرسه یا خانه و توانایی فرد اقرار می دهد. بدون  اقدام برای درمان مشکلات شناختی، اثرات درازمدت می تواند ویرانگر باشد.

CRT بازتوانی شناختی یا توانبخشی شناختی چیست؟

درمان بازتوانی شناختی (CRT) یک اصطلاح وسیع برای توصیف درمان مشکلات شناختی است  که  این مشکلات می توانند پس از آسیب مغزی ایجاد شوند. با توجه به طیف گسترده ای از علائم و شدت مشکلات شناختی در افراد مبتلا به آسیب مغزی،   بازتوانی شناختی (CRT)  تنها به یک رویکرد خاص برای درمان اشاره نمی کند.  آسیب های فیزیکی، یا مشکلات گفتاری یا بلع معمولا تحت پوشش بیمه قرار می گیرند اما متاسفانه  بیمه ها به مشکلات شناختی بعد از آسیب مغزی توجهی نمی کنند.

برنامه درمان بازتوانی شناختی

بازتوانی شناختی یک برنامه درمان هدایت شده است تا بتواند راه های تمرکز، یادآوری و حل کردن مشکلات بعد از بیماری یا آسیب مغزی را به افراد آموزش دهد. این یک مجموعه ساختاری از فعالیت های درمانی است که برای بازآموزی توانایی فرد برای فکر کردن، استفاده از قضاوت و تصمیم گیری طراحی شده است.در بازتوانی شناختی تمرکز بر بهبود عملکرد مغز در  حافظه، توجه، ادراک، یادگیری، برنامه ریزی و قضاوت است.

بسیاری از استراتژی ها و تکنیک های crt  وجود دارد که  به کودکان در مدیریت و یا مقابله با نقص شناختی کمک می کند. نتیجه مطلوب بازتوانی شناختی ، بهبود کیفیت زندگی یا توانایی بهبود عملکرد رفتاری در زندگی در خانه و جامعه است.

تکنیک های توانبخشی شناختی یا بر مبنای ترمیم  و باز گشت توانایی ها هستند (که هدف آن بهبود سیستم شناختی برای عملکرد  طبیعی مغز در طیف گسترده ای از فعالیت ها است.) و یا بر مبنای جبران، که به  کودک یاد می دهند با استفاده از یک سری ابزارها چگونه برخی از کمبود های شناختی را جبران کند.

مزایای درمان بازتوانی شناختی چیست؟

هدف کلی از بازتوانی شناختی، بهبود توانایی های شناختی است تا بتواند تا حد امکان عملکرد مستقل را در فرد به دست آورد. برخی از مزایای خاص بازتوانی شناختی شامل بهبود در نقص های زیر می باشد: توجه

• حل مسئله و مشکلات
• حافظه
• روابط فضایی بصری
• آموزش وظایف عملی و روزانه

توانبخشی شناختی ممکن است به همراه یا به عنوان بخشی از درمان های دیگر مانند رفتار شغلی، گفتاردرمانی یا رفتار درمانی انجام شود.

چه کسی درمان با روش بازتوانی شناختی را انجام می دهد؟

توانبخشی شناختی ممکن است توسط متخصصین مختلفی نظیر روانپزشکان، روانشناسان و درمانگران شغلی انجام شود. ماهیت شرایط و نقص شناختی خاص در یک بیمارمشخص می کند چه نوع متخصصی مورد نیاز است. همان طور که گفته شد دو روش درمان برای توانبخشی شناختی وجود دارد. رویکرد ترمیمی که بر پایه تکرار تمرین هایی خاص می باشد برخی از این تکینیک شامل موارد زیر می شوند:

• تحریک شنوایی، بصری و کلامی و تمرین
• تمرین  به کمک کامپیوتر و شبیه سازها
• اصلاح رفتار

دومین مدل توانبخشی شناختی ، رویکرد جبرانی، تلاش برای توسعه بهبود نقص شناختی با عوامل خارجی است. توانبخشی شناختی جبران کننده ممکن است از تکنیک های زیر استفاده کند:

• استفاده از نشانه های بصری
• دستورالعمل های نوشته شده
• نوت بوک های حافظه
• رایانه ها
• سایر دستگاه های الکترونیکی برای ایجاد رفتارهای عملکردی.

ساده سازی وظایف پیچیده، گرفتن توجه بیمار، به حداقل رساندن حواس پرتی و تدریس روش های نظارت و تمرکز بر روی خود

رویکرد جبرانی در بازتوانی شناختی بیشتر از رویکرد ترمیمی پذیرفته شده است، اما این رویکردها متقابلا منحصر به فرد نیستند. در بسیاری از برنامه های درمانی از هر دو روش استفاده می شود.

پیش از شروع درمان، چه انتظاراتی باید داشت؟

درمان با روش بازتوانی شناختی شما بر اساس اهداف فردی و تمام نقاط قوت و ضعف عملکرد شناختی خود شما در نظر گرفته می شود. چند روش وجود دارد که می تواند شما را برای رسیدن به هدف خود با این روش درمان کمک کند مانند

 توجه شنوایی و  یا بصری  و یا آموزش های مربوط به حافظه.از شما خواسته می شود تا انواع مختلفی از تست های روان شناختی را به منظور تعیین عملکرد فعلی شناختی انجام دهید. این  به درمانگر شما کمک خواهد کرد تا برنامه درمان مناسب را برای شما تهیه و توسعه دهد. برخی از این تست ها ممکن است سؤال های احمقانه ای  به نظر برسد یا ممکن است برای اینکه بتوانید آنها را به درستی جواب دهید نگران می شوید.به یاد داشته باشید مهم ترین چیز قبل از شروع درمان برای شما ودرمانگرتان این است که کجا نیاز به تمرکز بیشتری دارد تا درمان دقیقا بر همان اساس پیشروی و تلاش کند. بنابراین سعی کنید در هنگام انجام تست ها این نکته را در نظر بگیرید تا نتایج تست ها همان چیزی را از عملکرد های شناختی نشان دهد که واقعا هستید.

قبل از شروع درمان چه نوع ارزیابی انجام می شود؟

به منظور بهره گیری هر چه بهتر از برنامه های بازتوانی شناختی لازم است ابتدا کارکردهای شناختی فرد مورد ارزیابی قرار گرفته تا نقاط ضعف و قدرت فرد مشخص گردند. بر مبنای نتایج ارزیابی ها ، میزان ضعف های شناختی برنامه ی درمانی برای مراجع تنظیم می شود.

چه کسانی می توانند از بازتوانی شناختی بهره مند شوند ؟

در واقع همه ی افراد می توانند از این رویکرد استفاده کنند.

علاوه بر افرادی که در حوزه های مختلف شناختی دچار مشکل هستند افراد سالم نیز می توانند تحت توانمند سازی شناختی قرار گرفته و توانایی های شناختی خود را ارتقا بخشند.

افرادی که دچار صدمات مغزی شده اند ، افراد مبتلا به پارکینسون ، آلزایمر ، ام اس ، سکته های مغزی ، اوتیسم ، نقص توجه و بیش فعالی همه و همه می توانند به کمک این رویکرد جدید از زندگی بهتر و سالم ترین برخوردار باشند.

چه نوع خدمات بازتوانی شناختی در کلینیک توانبخشی شناختی ارائه می شود ؟

کلینیک توانبخشی شناختی با بهره گیری از اساتید مجرب علوم شناختی ، کارشناسان با تجربه و استفاده از بروزترین بسته های بازتوانی شناختی اعم از تمرینات قلم کاغذی و نرم افزارهای توانبخشی شناختی قادر است خدمات شایانی را به مراجعین ارائه دهد.

بسته های نرم افزاری توانبخشی شناختی

مجموعه captain’s log یک مجموعه آموزشی برای ارتقاء کارکردها و فرآیندهای عالی شناختی می باشد.این مجموعه دارای ۲۰۰۰ برنامه و تکلیف مختلف در سطوح گوناگون برای ارتقاء کارکرد های شناختی گوناگون می باشد.

نرم افزار بازتوانی شناختی Rehacom

این نرم افزار یک برنامه جامع است که از سیستم های کامپیوتری برای بازتوانی شناختی استفاده می کند. در بهبود عملکرد در حوزه های توجه ، تمرکز ، حافظه ، ادراک و سایر فعالیت های روزانه فرد کمک کند.

این نرم افزار دارای ۲۰ ماژول است که در ۲۱ زبان از جمله زبان فارسی در دسترس است . این نرم افزار دارای امکان انطباق اتوماتیک می باشد . بدان معنی که سطح پیچیدگی و سختی برنامه با توجه به عملکرد بیمار و پاسخگویی او به سوالات و تمرین ها به طور اتوماتیک افزایش یا کاهش می یابد. همچنین این سیستم نرم افزار را به صورت آنلاین فراهم نموده است .

نرم افزار Rehacom می تواند همزمان توسط چند درمانگر و چند مراجعه کننده به کار گرفته شود. تنها کافی است برای هر یک پروفایلی جداگانه تعریف گردد.

همچنین از دیگر قابلیت های این پکیج بازتوانی شناختی این است که امکان تنظیم برخی متغیرها را برای درمانگر فراهم می کند تا به این طریق بتوان دانش و توامندی متخصصان بالینی را نیز در برنامه ها قرار داد.

از جمله این پارامترها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مدت زمان جلسه درمانی
2. سطح آغازین تست برای شروع درمان
3. میزان حساسیت به انطباق بازی برای هر فرد