درمان شناختی رفتاری یا (CBT) چه اثراتی بر روی بیمار می گذارد  و شاید برای شما این سوال پیش بیاید که آیا عوارضی دارد و درمان با این روش امکان پذیر است یا خیر .

 درمان شناختی رفتاری یا CBT  چیست ؟

این روش که یکی از درمان های نوین و پیشنهاد شده توسط بسیاری از درمانگران است از طریق صحبت با بیمار انجام می گیرد.در ابتدا درمانگر توانبخشی شناختی سعی می کند اطلاعاتی را از بیمار دریافت کند  و متوجه شود که بیمار نسبت به محیط و افراد اطراف خود چه دیدگاهی دارد. سپس تلاش می کند بر روی مسائلی که منشا طرز تفکرهای نادرست و یا به عبارتی همان اختلالات روانی فرد شده است تمرکز کند.

برخی از بیماران مبتلا به اختلالات روانی هیچ اطلاعی از رفتارهای نادرست خود ندارند و بدون اینکه اطرافیان به آنها خاطرنشان کنند متوجه طرز تفکرهای غیرصحیح خود نمی شوند اما رفتاردرمانی شناختی به این افراد کمک می کنند که رفتاری های سالم را جایگزین افکار غلط کنند و با طرز تفکرهای جدید بتوانند تصمیمات بهتری بگیرند.بسیاری از روش های گفتار درمانی و روانشناسی تلاش می کنند که با ریشه یابی در گذشته و مرور کردن اتفاق های سخت زندگی روشی را ارائه کنند اما نکته اصلی که در رفتار درمانی شناختی وجود دارد این است که درمانگر بیشتر تمرکز خود را بر زمان حال می گذارد. تنها تاریخچه ایی را از بیمار می گیرد و سپس روشی را در نظر می گیرد تا فرد بتواند این رفتار هایی که حتی در طول سالیان دراز در او شکل گرفته است را تغییر دهد که مطمئنا  این مهم نیاز به تمرین و تلاش است .

رفتار درمانی شناختی (CBT) برای چه افرادی مناسب است؟

•  اضطراب و استرس
• افسردگی
• از بین بردن ترس و فوبیا
• پرخوری
•  اختلالات وسواسی اجباری
• اختلال پس از حادثه دردناک
•  اختلال دو قطبی
• کنترل خشم

در چند سال اخیر تحقیقات نشان داده است که این روش روان درمانی حتی می تواند در افرادی که دردهای جسمانی مزمن نیز دارند اثر بخش باشد.

رفتار درمانی شناختی با چه مکانیزمی به افراد کمک می کند؟

در ابتدا مواردی که باعث شده است فرد در روان و رفتار خود عدم تعادل داشته باشد شناسایی می شود به این گونه که روان درمانگران مشکل فرد را به جزییات کوچک تری تقسیم بندی می کنند و تاثیر هر یک از این مشکلات را بر روی زندگی و رفتار وی بررسی می کنند اینکه این معضلات ریز چگونه در زندگی فرد و تصمیمات وی اثر می گذارد بر عهده این متخصصین خواهد بود.این جزییات کوچکتر شاملموارد زیر است:

• وضعیت (اینکه آیا حادثه غم انگیزی برای وی رخ داده و آیا در یک دوره دشوار و سخت گرفته است که باعث  شده ذهن فرد در فشار زیادی قرار گیرد)
• اندیشه
•  احساسات
• واکنش و طرز مواجه با مسئله

هر یک از این جزهای کوچک بر روی یکدیگر تاثیر می گذارند و در واقع این مهم خواهد بود که شما با مشکل خاص به وجود آمده چگونه رفتار خواهید کرد.آیا می توانید خود روان درمانی کنید و راه های مفید برای خود ارائه دهید و یا تنها به سراغ روش هایی که باعث بزرگ تر شدن این معضل در زندگی شما می شود ، می روید.

مثال : بررسی  یک روز معمولی با نگاه رفتاردرمانی شناختی

موقعیت یا وضعیت مشکل :بعد از گذراندن یک روز بسیار بد شما تحت استرس و فشار زیادی قرار گرفته اید و برای اینکه سعی کنید این روز را فراموش کنید برای خرید کردن به بیرون از خانه می روید  و در پیاده رو خیابان یکی از دوستانتان را می بینید که به شما بی اعتنایی می کند و از کنارتان عبور می کند .  حال در این لحظه است که باید منتظر واکنش شما بود. آیا رفتار سالم از خود نشان می دهید و تنها یک رفتار غیر مفید از شما سر می زند.

اندیشه سالم : اگر شما تفکر خوبی داشته باشید از نظر شما دوستتان بسیار ناراحت و پردغدغه بوده و شاید درگیر یک گرفتاری شده است .

اندیشه مضر: او از من خوشش نمی آید و دوست ندارد با من تعامل داشته باشد.

احساسات سالم : نگران شدن برای دوستتان

احساسات مضر: غمناک شدن از اینکه چرا دوستش او را طرد کرده است .که در موارد شدید احساسات فیزیکی مانند دل درد و حالت تهوع هم به وجود می آید.

واکنش و طرز برخورد سالم  با مسئله

گزینه یک : با دوست خود تماس می گیرد و با او احوال پرسی کرده و از نگرانی خود به او می گوید.

گزینه دو: فرد وقتی که به خانه بر می گردد همچنان به علت این موضوع فکر می کند و سعی می کند او هم از صحبت و تعامل با این دوستش خودداری کند.

رفتارهای ناسالم می توانند در زندگی روزانه فرد وارد یک تسلسل شده و مکررا فرد را مورد اذیت قرار دهد . اگر شخصی برای برطرف کردن موردهای به وجود آمده در زندگی خود در این تکرار اشتباه قرار بگیرد با مرور زمان اضطراب و تفکرات ناسالم تمام ذهن وی را درگیر می کند و بر روی زندگی خود و خانواده تاثیر بسیاری را می گذارد. در واقع این نگاه یک متخصص به زندگی عادی یک فرد است که در این میان فرد با رفتار درمانی شناختی می تواند این تسلسل اشتباه را شناسایی کند و تلاش کند که تصمیما بهتری را برای طرز برخورد با یک مسئله در نظر بگیرد.

 مراحل و نحوه برگزاری جلسات درمان رفتاری شناختی CBT

در برخی از کشورهای پیشرفته برنامه های کامپیوتری رفتار درمانی شناختی در مرکز توانبخشی شناختی  ارائه می شود اما علاوه بر این نرم افزارها برنامه های فردی یا گروهی به کمک متخصصین صورت می گیرد البته کتاب هایی ام در زمینه وجود دارد که می تواند با خود دروان درمانی به افراد کمک کنند.

نیاز است که هر جلسه بین نیم تا یک ساعت باشد  که بین یک یا دو جلسه در هفته کافی می باشد . معمولا درمانگران توانبخشی شناختی بین ۵ تا ۲۰ جلسه برای افراد متناسب با مشکلاتشان تعداد جلسات را در نظر می گیرند.

در سه جلسه اول بعد از مطرح کردن مشکل درمانگر بررسی می کند که آیا روش روان درمانی شناختی یا cbt برای این فرد روش مناسبی است یا خیر و همچنین آیا فرد با این روش درمان احساس خوبی دارد یا خیر . بهتر است که مراجعه کنندکان به مرکز توانبخشی شناختی در رابطه با دوره درمان و نحوه آن از متخصصین سوالات خود را بپرسند تا آگاهی کسب کنند.  از آن به بعد روان درمان خوب تلاش می کند تا به شما در جهت تغییرات فکری وگزینش رفتارهای سالم ومفید کمک نماید.

بعد از گذشت چندین جلسه و شناخت بیمار و متخصص از مشکل مورد نظر در فرد مشخص می شود که چه نوع تغییراتی در رفتار و فکر بیمار می تواند کمک کننده باشد و بر این همان اساس روان درمانگر مجموعه ایی از تمرین ها را برای شما تجویز می کند که تمرین ها باعث می شوند تغییرات در رفتار شما سریع تر ایجاد شود و جایگزین رفتار های غیر صحیح بشوند. در واقع این تمرین ها باعث روشن شدن موارد زیر هم می شود:

• آگاهی پیدا کردن به رفتاری های غیر مفید و شناخت پیدا کردن به رفتارهای غیرتخریبی و کمک کننده
• جایگزین کردن افکار صحیح
• مشخص شدن روند پیشرفت شما در طی برگزاری جلسات متعدد CBT

در واقع تمرین هایی که توسط درمانگران به شما ارائه می شود باعث می شود مهارت های شما بعد از هر جلسه توسعه پیدا کند و این گونه نخواهد بود که شما مجبور به انجام کاری باشید

درمان شناختی رفتاری افسردگی

رفتار درمانی شناختی یکی از روش هایی است که در مورد بیماران مبتلا به افسردگی می تواند به اندازه داروهای ضدافسردگی تاثیر گذار باشد در رابطه با افسردگی های بسیار شدید رفتار درمانی شناختی و دارودرمانی بهتر است با هم انجام شود به این گونه که بعد از شروع کردن مصرف داروهای ضد افسردگی جلسات cbt  آغاز گردد. در رابطه با برخی از نوع های افسردگی می توان دارو را در بیماران قطع کرد و تنها با تمرینات رفتار درمانی شناختی بهبود پیدا کردن افسردگی را در بیمار مشاهده کرد.

برای جلوگیری از بازگشتن علائم چه کار کنیم ؟

در بیماران مبتلا به افسردگی  و استرس همیشه این خطر وجود دارد که علائم بازگردند اما مهم ترین امر این است که شما از جلسات CBT چه چیز هایی را آموخته ایید . باید در این موارد بتوانید دوباره از مهارت هایی که یادگرفته ایید استفاده کنید و تمرین ها را تکرار کنید . به موارد زیر دقت کنید تا احتمال بازگشتن علائم برای شما کمتر شود:

•    تغییر در افکار و اعمال خود
• تمرین مداوم آنچه یاد گرفته شده
•   آنچه را که آموختید انجام دهید نه اینکه فقط حرف آنرا بزنید.
•    سعی کنید مشکلتان را سریعأ شناسائی نمائید.
• به سمت هدف خود مصرانه حرکت کنید.
• تلاشی مستمر در جهت تحقق این درمان از خود نشان دهید.
•  مسائل را از زوایای مختلف نگاه کنید
• به خود اطمینان داشته باشید.
• باورهای خود را تست نمائید.
• از پیشرفتهای خود یاداشت بردارید.

مشکلات  درمان شناختی رفتاری cbt

این نوع روش درمان نیاز به زمان طولانی است و به عنوان یک درمان سریع شناخته نمی شود در واقع متخصص تنها راه صحیح را به شما نشان می دهد و  شما را آگاه می کند و با تمرینات مکرر شما را تشویق می کند تا به اصلاح رفتارهای خود بپردازیرد و نتایج آن را در زندگی خود مشاهده کنید  و درمانگر نمی تواند به جای شما کاری را انجام دهد. یک روان درمان خوب و با تجربه جلسات خود را با سرعت و قدرت روانی شما و با توافق شما تنظیم میکند . بنابراین شما قدرت کنترل درمان خود را می توانید دردست بگیرد . در نهایت طول درمان ممکن است بسته به نوع و شدت بیماری از شش هفته تا شش ماه زمان بر باشد